Çernobil Faciası

Ukrayna'nın Kiev iline bağlı Çernobil sitesindeki nükleer güç reaktörünün 4. ünitesinde 26 Nisan 1986 tarihinde bir deney sırasında meydana gelen, 20. yy'ın ilk büyük nükleer kazasıdır. Kaza sonrasında atmosfere büyük miktarda fisyon ürünleri salınmıştır. 

Patlama sonrası santral

Kaza, her biri 1000 megawatt gücünde olan dört reaktörün hatalı tasarımının yanı sıra, reaktörlerden birinde deney yapabilmek için güvenlik sisteminin devre dışı bırakılıp, peşpeşe hatalar yapılması sebebiyle oldu. 25 Nisan günü önce reaktörün günü yarıya düşürüldü, ardından acil soğutma sistemi ve deney sırasında rekatörün kendisini kapatması için tehlike anında çalışmaya başlayan güvenlik sistemi devre dışı bırakıldı. 26 Nisan'da saat 00:20 sıralarında teknisyenler son hazırlıklarını tamamlamak için ek su pompalarını çalıştırdılar. Bunun sonucunda gücünün %7 siyle çalışmakta olan reaktörde buhar basıncı düştü ve buhar ayırma tamburlarındaki buhar basıncı güvenli seviyenin altına indi ancak güvenlik sistemi kapalı olduğu için bunu kimse farketmedi. 

Radyasyondan etkilenen insanlar

Deneyin amacı, reaktörün çalışması aniden kesildiğinde buhar türbinlerinin çalışmayı ne kadar sürdüreceği ve acil güvenlik sistemine ne kadar zaman kazandıracağını öğrenmekti. Acil güvenlik sinyali bağlantılarının tamamı kesildikten sonra türbinlere giden buhar akışı durduruldu. Sonuç olarak dolaşım pompaları ve reaktörün soğutma sistemi yavaşladı, yakıt kanallarında ani bir ısı yükselmesi görüldü ve reaktör tümüyle denetimden çıktı. Tehlikeyi oldukça geç farkeden teknisyenler reaktörü durdurmak için bütün denetim çubuklarını devreye soktular ama bir işe yaramadı. Biri 01:23'te biri 01:26'da, yani deneyin başlamasından bir ve dört dakika sonra, iki patlama oldu. Patlama ayrıntıları tam olarak bilinmemekle birlikte denetim dışı bir çekirdek tepkimesi olduğu düşünülüyor. Üç saniye içinde reaktörün gücü %7'den %50'ye fırladı, yakıt parçacıkları soğutma suyuyla karşılaştı ve buhar basıncı birden arttı. Oluşan aşırı basınç reaktörün ve santral binasının tepesini uçurdu, reaktördeki zirkonyum ve grafitin yüksek sıcaklıktaki buharla karşılaşması sonucu hidrojen yanmaya başladı ve bütün santrali alevler sardı. 

Bu iki patlama atmosfere çok miktarda radyoaktif yakıtın ve hammaddenin yayılmasına, kolayca tutuşabilen grafit moderatörünün tutuşmasına neden oldu. Reaktör herhangi bir sağlam muhafaza kazanı ile kaplanmamıştı, bu da yanan grafiti moderatörü ile taşınan radyoaktif parçacıkların yayılımını arttırdı.

Radyasyonlu çay ve Cahit Aral

Kazanın dünyaya maliyeti oldukça ağır oldu. Araştırmalarda, doz açısından en fazla radyoaktiviteye maruz kalan ülkenin Bulgaristan olduğu belirlendi. En yüksek doza ise Çernobil personeli ve acil durum çalışanları maruz kaldı: bazıları için bu doz öldürücü oldu. Kazadan sonraki ilk aylarda radyoaktif iyodin düzeyi yüksek sütlerden içen çocuklarda tiroit kanseri başgösterdi. Kazadan itibaren 2002 tarihine kadar bu grupta dört binden fazla kanser teşhis edildi. İngiltere'nin Galler bölgesinde yüksek radyoaktivie saptanması nedeni ile yeşil alanlara küçük ve büyükbaş hayvan girişi yasaklandı. 

Radyasyon sonucu kanserden hayatını kaybeden sanatçımız

Patlama sonrası çevre ülkelere yayılan radyoaktif parçacıkların büyüklüğü ve etkileri üzerine, ilerleyen yıllarda ciddi hiç bir araştırma yapılmamış olması, patlamanın ülkeler üzerindeki etkisini tam olarak ortaya çıkarmayı engellemesine rağmen, pek çok Avrupa ülkesinin Çernobil Faciası'ndan doğrudan etkilendiğini biliyoruz. Türk Tabipler Birliği'nin Nisan 2006'da yayınladığı "Çernobil Nükleer Kazası Sonrası Türkiye'de Kanser" raporuna göre ise patlama sonrası radyoaktif bulutların 3 Mayıs'ta Marmara'ya, 13 Mayıs'ta tüm Türkiye'ye yayıldığı belirtilmekte, özellikle Hopa bölgesinde görülen kanser ölümlerinin Türkiye'nin diğer bölgelerine göre çok daha fazla olmasının bu facia ile doğrudan ilgili olduğu, ayrıca Türkiye'de önceki yıllara göre artan kanser vakalarında da radyoaktivitenin etkili olabileceği ve detaylı aratırma yapılması gerektiği vurgulanmaktadır.