Byzantion ve Konstantinopolis

Byzas'ın silüetinin bulunduğu Byzantion Parası

Byzantion, M.Ö. 667 yılında Antik Yunanistan'dan gelen Megara'lı kolonistler tarafından, bugünkü tarihi yarımadanın en doğusunda kurulan ve M.Ö. 196'da Roma tarafından işgal edilene kadar şehir devleti özelliğini koruyan, günümüz İstanbul'unun ilk atası sayılan, 330'dan 1922'ye kadar çeşitli isimlerle çeşitli devletlere başkentlik yapmış kenttir.

Byzantion

Byzantion'un kuruluşu efsanelere dayanır. Söylenceye göre Megaralı kahraman Byzas, yeni bir şehir kurmak istemektedir. Yeni şehrini nerede kuracağını öğrenmek için Delphi kahinlerine danışır ve körler ülkesinin karşısında kurması grektiği cevabını alır. Bununne anlama geldiğini anlamayan Byzas, yine de gemileriyle Ege Denizi'ne yelken açar ve yllarca denizlerde dolaştıktan sonra Boğaz'a gelir. Boğaz'ın Asya kıyısında Kalkedon adıyla kurulmuş bir yunan şehri bulunmaktadır. Karşı kıyılarındaki Boğaz, haliç ve Marmara Denizi'nin birleştiği yerdeki toprakları farketmeyen Kalkedon'luların kör olduğunu düşünen Byzas, günümüz Sarayburnu içlerine şehrini kurar ve şehir Byzas onuruna Byzantion olarak anılır.

Büyük Saray

Byzantion, yaklaşık 500 yıl boyunca şehir devleti olarak varlığını sürdürür. Liman kenti olan Byzantion bir ticaret şehri olur ve kısa sürede çok gelişir. Hem Byzantion, hem de karşı kıyısındaki Kalkedon, stratejik konumlarından ötürü sürekli tehditlere maruz kalmış ve Anadolu'daki hemen her savaşa katılmak zorunda kalmışlardır. İyon ayaklanması sırasında iki şehir de Pers kuşatmasına uğrar fakat kuşatmadan bir sonuç alınmaz. Byzantion, M.Ö. 478'de Spartalı Pausanlılar tarafından ele geçirilir ancak iki yıl sonra şehir halkı tarafından kovulurlar. M.Ö. 387'de Persliler Kalkedon'u ele geçirince Byzantion yardıma gider ve Persliler Kalkedon'dan kovulur. M.Ö. 339 'da Byzantion Makedon kralı II. Philip tarafından işgal edilir.

II. Philip

Kalkedon ise M.Ö. 315'ten itibaren Zipotlar tarafınden kuşatılmış, I. Antigonos tarafından kuşatma kaldırılmıştır.M.Ö. 311'de tekrar kuşatılmış ve ele geçirilmiştir. Arkasından Byzantion Kalkedon'u işgalden kurtarmıştır.M:Ö. 281'de iki şehir ittifak kurmuştur.M.Ö. 20'de Byzantion Rodos'a karşı savaşa girer. Savaşta iki şehir de Makedonyalı V. Philipp, III. Antiochos ve Perseus'a karşı Roma İmparatorluğu'nun tarafında yer alırlar.M.Ö. 202'de Kalkedon V. Philipp tarafından işgal edilir.

Septimus Severus

 
M.S. 196'da Byzantion Roma İmparatoru Septimus Severus tarafından Roma İmparatorluğu'na Roma Bağımsızlık Bildirgesi'yle dahil edilir. Roma İmparatoru Vespasian tarafından Byzantion 1. yüzyılda latinleştirilir, yani Byzantium olarak Roma İmparatorluğu'na tam bir birleşimi sağlanır. Byzantion'un MÖ 4. yüzyıldan beri deniz ticaretini kontrol sayesinde yaşadığı ekonomik gelişme ve büyüme, Romalıların hakimiyetiyle zorunluluk haline gelen vergilerle yavaşlar. Bunun üzerine şehir 2. yüzyılın sonlarına dogru Pers İmparatoru Pescennius Niger'e destek vermeye başlar. Bu gelişme, Roma İmparatoru Septimius Severus'u çok sinirlendirir. Byzantion'u cezalandırmak için 196 yılında şehre zarar verilmesine izin verir. Bunun sonucunda şehir büyük zarar görür. Daha sonra kent İmparator Septimus Severus'un oğlu Antonius'un aracılığıyla yeniden inşa edilir, ve kısa sürede eski değerini kazanır. Bu nedenle Septimius Severus oğlu Antonius ki daha sonra imparator Caracalla olacaktır, adına şehri 'Augusta Antonina' olarak yeniden isimlendirir ancak bu isim 3. yüzyılda kısa bir süre kullanılır.

Konstantin

 

Fatih Sultan Mehmet'in Konstantinopolis'i Fethi

Byzantion'un konumu Roma İmparatoru I. Konstantin'in de oldukça ilgisini çeker. I. Konstantin kenti 11 Mayıs 330'da Roma İmparatorluğu'nun başkenti ilan eder. Kavimler göçü sırasında özellikle Gotlar tarafından yağmalanıp büyük zarar gören Byzantion, bu sayede kendini yeniden toplar. Konstantin şehrin ismini Nova Roma olarak değiştirir; fakat bu ad pek tutulmaz ve nerdeyse şehir başkent ilan edildiği günden itibaren Konstantinopolis olarak anılsa da resmi olarak imparatorun ölümünden sonra şehir Konstantin'in şehri anlamına gelen Konstantinopolis adını alır. 65 yıl boyunca Roma İmparatorluğu'nun başkenti olan şehir, Roma ikiye ayrıldıktan sonra Doğu Roma'nın başkenti olur. 65 yıl boyunca çok büyüyen şehir hızla eski sınırlarını aşar ve batıya doğru genişler. Erken ortaçağ döneminde dünyanın en parlak ve en zengin şehri olmuştur. Batı Roma'nın yıkılması ile Bizans İmparatorluğu'nun başkenti olan Konstantinopolis 1204 yılında Latin işgaline uğrar ve 1261 yılında işgal bitene kadar yağmalanır. 1261 yılında tekrar Bizans hakimiyetine giren Konstantinopolis, Latin yaralarını sarsa da bir daha o eski görkemine dönemez. Ancak 1453 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nca fethedilen Konstantinopolis, İstanbul olarak yeniden doğar.